W wydanych 30 lipca 2020 r. wyrokach (I FSK 128/20 i I FSK 42/20) NSA potwierdził, że sąd administracyjny jest uprawniony do zbadania, czy w danej sprawie nastąpiło zawieszenie biegu terminu przedawnienia w związku z wszczęciem postępowania karno-skarbowego.
W ustnym uzasadnieniu NSA wyjaśnił, że organy podatkowe nie mają uprawnienia do swobodnego, niczym nieograniczonego wszczynania postępowań karnych, jedynie w celu zawieszenia biegu przedawnienia zobowiązań podatkowych. Nie jest dopuszczalna stosowana dotychczas praktyka organów podatkowych, która wywołuje korzystne skutki dla aparatu podatkowego (w postaci zawieszenia biegu przedawnienia) i jednocześnie – niekorzystne skutki dla podatnika. Tym bardziej, że postępowania karne skarbowe wszczęte było tuż przed upływem ustawowego terminu przedawnienia, a następnie nie podejmowano żadnych czynności we wszczętym postępowaniu karnym. Podatnik poinformowany był jedynie o zawieszeniu terminu przedawnienia jego zobowiązania.
Jak podkreślił NSA, sąd administracyjny powinien przeciwdziałać nadużyciu prawa, szczególnie w sytuacji, kiedy nadużycia dopuszcza się organ władzy. Należy pamiętać, że podatnicy mają określone prawa, które podlegają ochronie a sądy powinny działań w taki sposób, aby prewencyjnie zniechęcić aparat do łamania praw podatników. Stąd, zdaniem NSA, sądy administracyjne posiadają uprawnienia do badania czy doszło do zawieszenia biegu przedawnienia na skutek wszczęcia postępowania karnoskarbowego.
Możliwa zatem jest sytuacja, w której pomimo ziszczenia się przesłanek z art. 70 par. 6 pkt 1 Ordynacji podatkowej, tj. mimo formalnego wszczęcia postępowania karnego skarbowego i poprawnego zawiadomienia o tym fakcie podatnika, nie wywołało to skutku w postaci zawieszenia biegu terminu przedawnienia.
Tak sformułowane stanowisko NSA jest korzystne dla podatników i daje nadzieję na to, że w przyszłości wszczynane przez organy postępowania karne będą umarzane, a co ważniejsze, nie będą wywoływały skutku w postaci zawieszenia terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego. Jest to ważny krok w kierunku wyeliminowania ze wszech miar nagannej praktyki wszczynania postępowań karnych skarbowych w celu zawieszenia biegu terminu przedawnienia. Krajowa Izba Doradców Podatkowych będzie kontynuowała dotychczasowe działania mające na celu zebranie i opisanie danych dotyczących zjawiska instrumentalnego wszczynania postępowań karnych skarbowych.
